Güneş; Helios (Yunan Mitolojsi), Sunna (İskandinav Mitolojisi), Sol (Roma Mitolojisi)

Makale: Özhan Öztürk

Helios (Latince Helius, Yunanca  Ἥλιος), Yunan Mitolojisinde Olympos tanrılarından daha eski Titanların kuşağından bir güneş tanrısı olup Hyperion (veya Hyperionides) ile Theia’nın (veya Euryphaessa) oğlu ve Selene (Ay) ile Eos’un (Şafak) kardeşidir (Hom. Od. xii. 176, 322; Hes. Theog. 371).

Helios kimdir?

Her gün gökyüzünü arabasının üzerinde bir uçtan diğerine geçen Helios Okeanid Perseis’le evlenmiş, büyücü Kirke, Kolhis kralı Aetes, Minos’un karısı olacak Pasiphae ile Medeia tarafından öldürülecek Perseus’un babası olmuştur. Helios’un ayrıca su perisi Rodos’tan Heliad adı verilen yedi kızı olmuştur. Helios, güneş ile taçlanmış yakışıklı bir erkek olarak tasvir edilmiş ve gökyüzünde her gün Okyanus’un üzerinde dört atın (Pyrois, Aeos, Aethon ve Phlegon) çektiği altın renkli savaş arabasıyla batıdan doğuya doğru seyahat ettiğine inanılmaktaydı. Yunanlıların astronomi bilgisi artınca Helios’un önemi azalmış Homeros döneminde görevi sadece evreni aydınlatmak olan tanrıların hizmetkârlarından birisi konumuna indirilmiştir. Sözgelimi Odysseus’un arkadaşları tarafından Trinakria (Sicilya) adasındaki sürüsünden çalınan sığırların intikamını alacak denli güçlü olmayıp zararın tazmini için Zeus’a başvurarak aksi halde yeraltına kaçarak etrafı karanlıkta bırakacağı tehditlinde bulunmuştur (Od. xii. 128, 261, 375, viii. 271). Helios hakkında bilinen en önemli öykü oğlu Phaeton’un babasının arabasını kullanmayı denerken kontrolünü kaybedip yeryüzünü ateşe vermesini anlatmaktadır.

Helios ile Apollo

Helios zamanla ışık tanrısı Apollo ile özdeşleştirilmeye başlanmış hatta iki tanrı birleştirilmişse de biri Titan diğer Olympos kökenli olduğu için çoğunlukla iki ayrı tanrı olarak görülmüşlerdir. Helios’un Roma mitolojisinde karşılığı Sol özellikle Sol Invictus olmuştur.

Sol, Sunna

İskandinav Mitolojisinde güneşin kişileştirilmiş formu olup, Sunna adıyla da bilinmekteydi. Manzum ve Nesir Eddalarda ayın kişileştirilmiş formu Mani’nin kız kardeşi ve Mundilfari adlı devin kızı olup, yeryüzünde yaşayan güzel bir dokumacı olmasına karşın babasının kızının güzelliğiyle övünmesine kızan tanrılar tarafından gökyüzüne kaçırılmıştır. Sol, gökyüzünde Arvakr (Erken Kalkan) ve Alsvidr (En Güçlü) adlı atları gün boyu sürmeye mahkûm ederken Svalin (Serin) adlı kalkanı taşıyarak yeryüzünü kavrulmaktan korumaktadır. Nesir Edda’da ayrıca Glenr adlı bir adamın karısı olduğu, Ragnarök zamanı Fenris adlı dev bir kurt tarafından öldürüleceği bildirilmiştir.

Sol, Sol Invictus

Roma Mitolojisinde Yunan karşılığı Helios ile tam anlamıyla özdeş bir güneş

tanrısının adı olmasına karşın söylenceye göre ilk Sabin kralı Titus Tatius tarafından Roma kültürüne adapte edilmiştir. Modern yazarlara göre Suriye güneş tanrısı Elagabal ile de ilişkili olan tanrı Sol İnvictus (Yenilmez Güneş) adıyla en önemli devlet tanrısı kabul edilmiştir. Roma’nın koruyucu tanrısı olan Sol’un Quirinalis ve Circus Maximus’da birer tapınağı bulunmaktaydı.

Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016